Meteen naar de inhoud

Wat is mindset?

Mindset staat voor ‘overtuigingen’. De overtuigingen die met name gaan over intelligentie, leren en fouten maken. De Amerikaanse psychologe Carol Dweck heeft hier jarenlang onderzoek naar gedaan; wat zijn deze overtuigingen en wat is het gevolg hiervan.
Zij maakt hierbij onderscheid tussen twee mindsets: een fixed mindset en een growth mindset.

De growth mindset

De growth- of groeimindset houdt in dat je gelooft in leren, groeien en ontwikkeling. Dat je fouten mag maken (of zelfs moet maken) om echt te kunnen leren en dat je intelligentie niet vast staat, maar kan ontwikkelen. Dat je er vrede mee hebt dat je fouten maakt; dat deze je niet definiëren: jij bent niet (je) fout, maar bent aan het leren.

De fixed mindset

Hierbij geloof je eerder dat intelligentie vast staat. Dat iemand slim is of dom. Daarbij is fouten maken dus dom, want iemand die slim is kan het gewoon en maakt geen fouten. Je geeft jezelf geen ruimte om te leren, om door te zetten, te vallen en weer op te staan, anderen zijn geen groeimogelijkheid maar eerder een bedreiging. Dit kan je ontwikkeling -en het leren- flink in de weg staan. Maar ook relaties (vrienden, maar later ook werkrelaties) kunnen leiden onder een fixed mindset.

Mindset bij hoogbegaafde kinderen

Hoewel je type mindset geen vaststaand iets is; je reageert meestal anders in verschillende situaties, hebben hoogbegaafde kinderen vaker dan andere kinderen een meer vaste of fixed mindset.
Dit kan komen doordat ze veel weten, vaak meer dan leeftijdsgenoten. Ze hoeven vaak minder of helemaal niet te leren, omdat ze het sneller onthouden. Er wordt minder vaak gewerkt op het randje van hun kunnen. Daarbij krijgen ze regelmatig complimenten over hun intelligentie. Ze leren daardoor dat iets kunnen goed is en gewaardeerd wordt. Inzet en doorzetten wordt dan gauw te weinig benoemd en beloond.
Goed bedoelde complimenten zoals “wat ben jij slim zeg”, “jij hebt een talenknobbel” of “jee, wat een talent”, kunnen daardoor een fixed mindset in de hand werken.
Welke complimenten dan wel? Kijk onderaan voor tips.

Oorzaken van je mindset 

Naast de invloed vanuit de omgeving zijn hoogbegaafde kinderen zich ook meer bewust van zichzelf, vergelijken ze zichzelf vaak met klasgenoten en kunnen ze erg kritisch zijn naar zichzelf én de lat erg hoog leggen.
Het gevolg is dat ze uitdagingen kunnen gaan vermijden. Want als iedereen zegt dat je zo slim bent, wil je niet iets gaan doen waaruit kan blijken dat je wellicht niet zo slim bent. Je blijft dan het liefst in je veilige zone waarin alles perfect lukt en bekend is. Ook veel volwassenen kennen het vervelende gevoel dat je zo maar ‘door de mand kan vallen’, waarbij iedereen ziet dat je het toch niet zo goed kunt.
Op deze manier kan het gebeuren dat kinderen in eerste instantie helemaal niet opbloeien van uitdagend lesmateriaal. Dat ze op alle mogelijke manieren onder verrijkingswerk proberen uit te komen. Want iets niet kúnnen voelt heel onveilig.
Hierbij moet de focus dus eerst liggen op het veranderen van de mindset. Goede begeleiding is daarbij een absolute must!

Veranderen van mindset

Want dat is het goede nieuws! Je kunt een mindset veranderen. Iedereen (kind, maar ook een volwassene) kan een groei mindset ontwikkelen. Bewustwording is daarbij een belangrijke eerste stap.
Kinderen met een groeimindset kunnen meer genieten van uitdagingen, kunnen zich volledig storten op nieuwe en onbekende dingen en kunnen zich overgeven aan hun leerhonger.
Ze weten dat ze fouten mogen maken, ze weten dat doorzetten belangrijk is en dat moeite doen uiteindelijk loont. Ze leren dat perfectie niet bestaat, ze kunnen positiever naar zichzelf kijken en hebben (op latere leeftijd) een meer realistisch beeld over hun talenten en doelen.
Ook staan ze open voor talent van anderen. Maar ook voor feedback, want daarvan kun je juist veel leren!
En niet alleen op school natuurlijk! Ook bij muziek, sport, vriendschappen en eigenlijk alles in het leven.

Kleuters met een fixed mindset

Ook (hoogbegaafde) kleuters kunnen al een fixed mindset hebben. Hoe herken je dit?
Bijvoorbeeld een kleuter die niet wil tekenen! Want als jij een auto in je hoofd ziet, krijg je dit met geen mogelijkheid op papier. Faalangst en/of (ongezond) perfectionisme spelen hierbij dan ook vaak een rol.
En ook kleuters vergelijken zichzelf al met leeftijdsgenootjes. Zo kan een kleuter thuis misschien al goed poppetjes tekenen, maar ziet ze op school dat vriendinnetjes vooral krassen. Dit kan hij/zij vervolgens na gaan doen om niet anders te lijken.
Daarnaast kunnen kleuters al heel goed snappen dat ze slim zijn of iets goed kunnen. Natuurlijk mag dat ook gezegd worden, maar hoe meer de nadruk ligt op inzet, moeite en groei , hoe groter de kans op een groeimindset.
 

Tips voor een growth mindset

Een heel belangrijk punt is: complimenteer op inzet
Om een groeigerichte mindset te stimuleren geef je een kind een compliment omdat hij het goed geprobeerd heeft, omdat hij heeft doorgezet, omdat hij het überhaupt geprobeerd heeft! Beloon vooral niet enkel het eindresultaat. Jouw mening over bijvoorbeeld een tekening is daarbij minder belangrijk dan de moeite die het kind gedaan heeft. Let wel op dat het compliment altijd eerlijk en terecht is 😉
Moedig een kind vooral aan; oefenen, proberen, hard werken, doorzetten en groeien. “Dit gaat al beter dan vorige week, merk jij ook dat het oefenen helpt?” Natuurlijk moet er hierbij wel een uitdaging zijn; iets wat makkelijk gaat zal niet zorgen voor een leer (en frustreer) proces.
Maak duidelijk dat iedereen moet oefenen. “Ja ik zie dat dat meisje al zonder zijwieltjes kan fietsen, dan heeft zij vast heel veel geoefend”. Is een kind fan van een voetballer, dan kun je er eens over praten waarom die voetballer zo goed is geworden; “hoeveel zou hij moeten trainen, hoe vaak zou het fout zijn gegaan voordat het goed ging, hoe goed moet je daarvoor kunnen doorzetten”.

Mindset op school

Ook op school is het ontzettend belangrijk dat een kind feedback krijgt op inzet en strategie.
“Wat heb je hiervoor gedaan, welke fouten heb je gemaakt en wat heb je hiervan geleerd” is veel belangrijker dan het uiteindelijke cijfer.
Ook laten zien dat een kind groeit en zich ontwikkeld, dat hij of zij beter wordt, is belangrijk.

 Kijk naar je eigen mindset

En een laatste -misschien wel belangrijkste- punt: kijk naar je eigen mindset!
Jij als ouder, leerkracht of ander belangrijk persoon in het leven van kinderen bent tegelijk een belangrijk voorbeeld. Ook veel volwassenen hebben in veel situaties een fixed mindset. Wees eerlijk en kritisch naar jezelf en durf zelf ook stappen in de goede richting te zetten.
Hoeveel van ons gaan uitdagingen uit de weg, vinden het (stiekem) erg spannend of vervelend om fouten te maken en verontschuldigen ons bij voorbaat al, mocht er iets mis kúnnen gaan. Velen hebben moeite om fouten toe te geven of voelen zich oncomfortabel wanneer een leerling meer weet dan de leerkracht. Ook wij blijven vaak in onze veilige zone, terwijl ook wij juist van deze fouten en uitdagingen kunnen groeien.
Hoe hard we ook roepen “van proberen kun je leren”, je eigen handelen blijft minstens zo belangrijk.
Wil jij meer informatie of hulp bij het ontwikkelen van een groeimindset bij een kind? Of wil je meer kennis en handvatten hierover binnen jouw organisatie? Neem dan contact op.

Tip: Kijk ook eens naar mijn groeigerichte complimentenkaartjes.